Özel Haber
Murat KARATAŞ/ ‘Dövme’ yaptırmak, günümüzde kimine göre yaşam tarzı, kimine göre kendini ifade etme, kimine göre güç gösterisi olarak yaptırmak tavan yapsa da, yaptıran kişilerin konu hakkında pek bilgi sahibi olduğu söylenemez.
Artık 12-13 yaşlarından 60-70 yaşlarına kadar bireylerin dövme yaptırması, günümüzde gittikçe çoğalıyor. Dövme yaptırma yaşı ve oranı gittikçe artarken, ülkelere göre farklılık gösteriyor. Çoğu insan, vücudunun her yeri dolduğu için, bedeninde dövme yaptıracak yer kalmıyor.
En çok dövme yapılan ülkeler
2024 yılında yapılan bir araştırmaya göre, İtalya, İsveç ve Amerika Birleşik Devletleri dövme oranlarında lider olsa da, diğer ülkeler de çok geride değil. Avustralya ve Arjantin nüfusunun yüzde 43'ü dövmeli, bunu yüzde 42 ile İspanya ve yüzde 41 ile Danimarka izliyor. Türkiye’de dövme yaptıranların sayısı her gün artarken, kesin rakam tam olarak bilinmiyor.
Peki dövme yaptırmanın tarihçesi nedir? Dövme, ne zaman insan hayatına girdi? Hangi dinlerde dövme yapmak günahtır? Sağlık açısından zararı var mı? Kimler dövme yaptırmalı, kimler yaptırmamalı? Bütün bu sorularla ilgili, farklı tarih ve çevrelerce çeşitli araştırmalar yapıldı.
Dövmenin tarihçesi
Eski zamanlarda Amerika yerlileri, Japonlar, Hintliler, Afrika’daki bazı kabileler, dövmeyi bir süs olarak yapmışlardır. Yaptıkları çeşitli dövmelerin onları hastalıklara, kötülüklere karsı koruyacağına dair inançları yaygındı. Dövmenin yapılış amaçlarından biri de, kişinin ait olduğu toplumu belirtmek, ve toplumdaki konumunu belirtmekti. Bu nedenle dövme yapma tarihi çok eskilere dayanır.
MÖ 2000’li yıllarda eski mısırlıların dövme yaptırdığı, mumyalardan anlaşılmıştı. Eski Yunanlılar ve Romalılar ”barbarlara özgü bir uğraş” saydıkları dövmeyi, suçlulara ve kölelere yaparlardı. Hıristiyanlık inancında dövme yasaklanmıştı. Buna rağmen, ilk kez Hıristiyanlar, bedenlerine HZ. İsa’nın adını, ya da Haç sembolü taşıyan dövmeler yaptırmıştı. Aradan yüzyıllar geçince, dövme unutuldu, 20.yüzyılın başlarında ise özellikle denizciler arasında yaygın olarak kullanılmaya başlandı.
Yasaklar ve sınırlamalar
Özellikle romantik duygular, yurtseverlik amaçlı ve dindarlığı belirtmek amacıyla kullanıldı. Fakat hijyene önem verilmediği ve AIDS gibi bazı ölümcül hastalıkları bulaştırdığı gerekçesiyle, birçok ülkede dövme yapılmasına yasaklar ve sınırlamalar getirilmiştir.
Dövme özellikle gençler arasında, giderek daha popüler olmaya başladı. Çoğu zaman süslenme olarak görülse de, altında sosyolojik ve psikolojik nedenler yatmaktadır. Gerçekte dövme yaptırma isteğinin altında insanlara kendi kişiliği hakkında mesaj vermek, etkilemeye çalışmak, diğerlerinden farklı görünmeye çalışmak, gençlerde kendini kanıtlama ya da dikkat çekme isteği yatar.
Mart 2022'de Seul'deki Anayasa Mahkemesi dövme yasağını onayladı. Bu nedenle Güney Kore, tıp uzmanları dışında herkesin dövme yapmasının yasak olduğu tek gelişmiş ülke olmaya devam ediyor.
Yüzyıllar öncesinden sosyal bir olgu
Günümüzde yapılan kazı çalışmalarında, çok eski zamanlara ait insanların toprak altındaki kalıntılarında, vücutlarında dövme olduğu ortaya çıkmıştır. Bu da yüzyıllar öncesine dayanan dövmenin moda olmaktan çok, sosyal bir olgu olduğunu gösterir.
Dövmelerin ne için yapıldıklarına dair sorulara karşılık olarak, süs amaçlı oldukları söylense de, 60 yaşın üzerindeki kadın ve erkeklerin uğur getirdikleri, kazanç arttırdıkları, bereket sağladığı inançları ile dövme yaptırdıklarını belirtmişlerdir. Hatta çocukları olmayan kadınlar bel bölgelerine yaptırdıkları dövmelerle çocuk sahibi olacaklarına inanmışlardır. Fakat diğer insanlar tarafından yadırgandıkları için dövmelerini asitli maddelerle yüzlerinden çıkarmayı denemiş fakat başarılı olamamışlardır.
Güneydoğu’da dövme kültürü
Diyarbakır, Mardin ve Şanlıurfa sahalarında yapılan araştırmalara göre, dövmenin kötü güçlerden korunma, ve kendisine zarar vermesini engellemek, şansızlıktan kurtulmak uğursuzluğu defetmek, akrep, yılan, gibi zehirli hayvan ve yırtıcı hayvanların kendisine zarar vermesini engellemek, sağlıklı bereketli olmak, güzel görünmek, şirin görünmek, tatlı dilli olmak, bolluk, bereketli olmak, sağlıklarını korumak ve hastalıkları iyileştirmek, göz çevresine yapılan dövmelerin gözlere baş ağrılarına iyi gelmesini sağlamak kollara yapılan dövmelerin kol ağrılarına iyi geldiği düşüncesi, ve bacaklara yapılan dövmenin uyuşmayı engellediği, düşünülmüştür.
Her aşiretin de kendine has dövmeleri vardır, her aşiret kendi sembollerini taşır diğer aşirete ait sembolleri kullanmaz, bu dövmeler hem bağlılık, hem de güvende hissetmeyi sağlar.
Dövmeyi ilk kim yaptı?
Peki ama bir sanat malzemesi olarak, insan teninin kullanılmasını ilk kim düşünmüştür? Bunun cevabı net olarak bilinmese de, 'Resmi olarak bilinen en eski dövmelerden biri, M.Ö. 3300 yıllarında, Bakır çağının başlangıcına doğru yaşadığı düşünülen, buz adam 'Ötzi'dir.
Dövmenin fizyolojik süreci
Dövme, pigmentin cildin dermisine, epidermisin altındaki dermal doku tabakasına yerleştirilmesini içerir. İlk enjeksiyondan sonra pigment, homojenleştirilmiş hasarlı bir tabaka boyunca, epidermis ve üst dermis boyunca aşağı doğru dağılır, her ikisinde de yabancı maddenin varlığı, pigment partiküllerini yutmak için bağışıklık sisteminin fagositlerini aktive eder. İyileşme ilerledikçe, hasarlı epidermis pul pul dökülür (yüzey pigmentini ortadan kaldırır), daha sonra ciltte daha derin granülasyon dokusu oluşur, bu daha sonra kollajen büyümesi ile bağ dokusuna dönüştürülür. Bu, pigmentin içinde sıkışıp kaldığı üst dermisi onarır. Fibroplastlar, sonuçta dermis/epidermis sınırının hemen altındaki bir tabakada yoğunlaşır. Orada varlığı sabittir, ancak uzun vadede (on yıllar) pigment, eski dövmelerin bozulmuş detayını hesaba katarak dermise daha derine göç etme eğilimindedir.
Sağlığa zararlı mı?
Başta kimyasal ve zararlı boya- larla yapılan dövmeler cilt kanserine neden olabilir. Bunun yanında tetanos, herpes virüsü, Hepatit B ve C gibi bulaşıcı ve ciddi risk taşıyan hastalıklara yol açabilir. AIDS (HIV) ve frengi gibi hastalıkların bulaşmasına da sebep olabilir. Yapılan araştırmalarda, dövme ve kalıcı makyajda kullanılan kimyasalların kansere, üreme ve genetik sorunları ile cilt, göz, karaciğer ve lenf bezlerinde zarara yol açtığı belirlendi.
İslam’da yasaklanmıştır
Aslında Hıristiyanlıkta yasaklansa da, İslam dininde de vücuda iğneler batırılıp, açılan deliklere boyalı maddeler konularak yapılan dövme, eski çağlardan beri yapılan bir câhiliye âdeti olup sağlık açısından zararlı olduğu gibi dinen de yasaklanmıştır. Nitekim dikkat çekmek, daha güzel görünmek amacıyla yaratılıştan gelen özelliklerin değiştirilmesi İslâm dininde, fıtratı bozma kabul edilerek yasaklanmıştır (en-Nisâ, 4/119).
Hz. Peygamber (S.A.V.), vücuda dövme yapmak, dişleri incelterek seyrekleştirmek gibi ameliyeleri; yaratılışı değiştirmek, fıtratı bozmak kapsamında değerlendirmiş ve bunu yapanların ve yaptıranların Allah’ın rahmetinden uzak olacağını bildirmiştir. (Buhârî, Libâs, 83-87 [5935-5948]; Müslim, Libâs, 120 [2125]). Dolayısıyla dövme yaptırmak caiz değildir (İbn Kudâme, el-Muğnî, 1/70).
