Deneme yazarı ve felsefeci. 15 Ocak 1925’te İstanbul’da dünyaya geldi. Nermi Uygur, kalp yetmezliği sonucunda 2005’te yaşama veda etti ve İstanbul’da Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi. Mediha Hanım ile İbrahim Ethem Uygur’un oğludur.
İlkokulu İstanbul’un çeşitli okullarında okuyan Mermi Uygur, 1944’te Galatasaray Lisesi’ni bitirdi. 1948’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’nden mezun oldu. Askerliğinden sonra aynı fakültede asistan olarak çalışmaya başladı. Bu dönemde Latince, Fransızca ve Almanca öğrendi. 1952’de “Wilhelm Dilthey’a Göre Konuca Temellendirmeleri Bakımından Manevi Bilimler Öbeğinin Meydana Getirdiği Bilgi Bağlantısı” başlıklı tez çalışması ile doktora eğitimini tamamladı. Daha sonra Almanya’ya giden Mermi Uygur, burada Köln Üniversitesi’nde fenomenoloji üzerine uzmanlaştı. Ayrıca Avrupa’nın çeşitli üniversitelerinde araştırmalar yaptı. İstanbul Üniversitesi’ndeki görevini sürdürdüğü dönemde Almanya’da Wuppertal Üniversitesi’nde birkaç yıl mantık, dil, sanat, kültür ve felsefe konularında dersler verdi. Son görev yeri olan Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü’nden 1988’de kendi isteği ile emekliye ayrıldı.
Yazmaya öğrencilik yıllarında başlayan Mermi Uygur’un ilk yazısı 1960 İhtilali’nden sonraki aylarda Türk Dili dergisinde yayımlandı. Sonraki yıllarda çalışmaları Değişim, a, Felsefe, Arkivi, Yeni Dergi, Türk Dili ve Yeni Ufuklar gibi pek çok dergide yer aldı. Öğrencilik yıllarında Nurullah Ataç’ı ilgi ile izleyen Mermi Uygur, bu dönemde çok sayıda deneme kaleme aldıysa da bu denemelerini yayımlamadı. Yazıları ile Mermi Uygur, kendi deyimi ile edebiyatı felsefeyle, felsefeyi edebiyatla kaynaştırma çabası içine girdi. Mermi Uygur’a göre felsefenin edebiyatla, edebiyatın da felsefe ile uzlaştırılırsa her ikisin de gelişmesi, anlaşılması, benimsenmesi kolaylaşacağı gibi, ele alınan sorunlara da çözüm bulunur. Çünkü her iki alanın da temel konusu, ilgi konusu insandır. Felsefe, dil, düşünce, davranış, şiir, edebiyat, deneme, inceleme insan çevresinde bulunan varlık alanını oluşturan başlıca konulardır.
1996’da yayımladığı Başka-Sevgisi adlı çalışmasında bu kez insanın dünyasına, yaşama alanına, kültür gerçekliğine “sevgi” ve “akraba” kavramlarıyla yaklaşarak, bir tür sevgi fenomenolojisi yaptığı görüldü. “Bu denemede olup bitenler, başkalarının tanıklığı, sevgiye ilişkin sokuluşların somutlaştığı aracı ortamlar artık onun için. Tüm dünya, insan dünyası bu kavramla çerçeveleniyor. Böyle bir tutumun yanı sıra, daha önceki yapıtlarda sık sık ele alınan kavramların yeniden, bu kez ‘sevgi’ özellikle de ‘başka-sevgisi’ bağlamında örtük ya da açık bir biçimde ele alındığı görülüyor: Toplum, tarih, kültür varlığı olarak insan, bunalım, dil, Türkçe, kuram-eylem, deneme-denemeci, okur-yazar, öznellik-nesnellik, yabancı, başka, iç-dış…” (B. Çotuksöken). Son yapıtı Dipten Gelen, birçok yapıtında ipuçlarını verdiği kendine yönelik çözümleyici tavrının ötesinde, onun kendine en çok yaklaştığı metin olarak belirdi (B. Çotuksöken)
Mermi Uygur, Türkçe dışında, Fransızca, İngilizce ve Almanca yayın etkinlikleriyle yalnızca Türkiye’de değil, yurtdışında da özgün bir düşünür ve denemeci olarak adından söz ettirdi. Yazarın, ayrıca Almanca, Fransızca ve İngilizceden felsefe alanında çevirileri de yayımlandı. Uygur’un yapıtları hakkında “Mermi Uygur’un Felsefe Dünyasından” adı ile B. Çotuksöken tarafından hazırlanmış bir de çalışma bulunmaktadır.
PEN Yazarlar Derneği kurucu üyesi olan Mermi Uygur, Türk Felsefe Kurumu ve Edebiyatçılar Derneği onur üyesidir. Uygur, 1959’da “Edmund Husserl’de Başkasının Ben’i Sorunu” başlıklı çalışması ile Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü ile 1995’te “Tadı Damağımda” ile de Sedat Simavi Edebiyat Ödülünün sahibi oldu.
ESERLERİ
Deneme-İnceleme:
- Edmund Husserl’de Başkasının Ben’i Sorunu, İst.: İÜEF, 1958
- Dilthey Sosyoloji Düşmanı mıdır, İst.: İÜEF, 1959
- Bir Felsefe Sorunu Nedir, İst.: İÜEF, 1960
- Felsefede Temellendirme, İÜEF, 1961
- Bertrand Russell’ın Felsefedeki Gelişmesi, İst.: İÜEF, 1962
- Deney, İst.: İÜEF, 1962
- Felsefe ve Tarih, İst.: İstanbul Mtb., 1962
- Felsefe Dünyasından, İst.: İÜEF, 1962
- Felsefenin Çağrısı, İst.: İÜEF, 1962
- Eğretileme (Metafor) Problemi, İst.: İÜEF, 1962
- Dilin Gücü, İst.: Baha Mtb., 1962
- What is Philosophical Question, İst.: İÜEF, 1962
- L. Austin ve Algı, İst.: İÜEF, 1963
- Dünya görüşü, İst.: Baha Mtb., 1963
- Bertrand Russell’in Doğruluk Anlayışı, İst.: İÜEF, 1963
- Güneşle, İst.: Kitap, 1969
- İnsan Açısından Edebiyat, İÜEF, 1969
- 100 Soruda Türk Felsefesinin Boyutları, İst.: Gerçek, 1974
- Kuram-Eylem Bağlamı: Çözümleyici Bir Felsefe Denemesi, İst.: İÜEF, 1975
- Dil Yönünden Fizik Felsefesi, İst.: İÜEF, 1979
- Yaşama Felsefesi, İst.: Çağdaş, 1981
- Kültür Kuramı, İst.: Remzi, 1984
- Bunalımdan Yaşama Kültürü, İst.: Ara, 1989
- Çağdaş Ortamda Teknik: Derlemeler Deyişler, İst.: Ara, 1989
- İçi Dışıyla Batı’nın Kültür Dünyası: Bir Deneme, Bir Tutam Deyiş, İst.: Ara, 1992
- Tadı Damağımda (Bir Okur-Yazarın Kitap Okuma Serüvenleri), İst.: YKY, 1995
- Başka-Sevgisi, İst.: YKY, 1996
- Salkımlar, İst.: YKY, 1998
- Dipten Gelen, İst.: YKY, 1999
- Denemeli Denemesiz, İst.: YKY, 1999
- İçimin Sesi, İst.: YKY, 2001
- Eşekler İkindiler Yetişimler, İst.: YKY, 2005.
