Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Eylül Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu’nu yayınladı. Rapora göre, tüketici fiyatları eylül ayında yüzde 1,25 oranında artmış, yıllık enflasyon 0,33 puan yükselişle yüzde 19,58’e ulaştı.
Tüketici enflasyonundaki yükselişte enerji ve hizmet fiyat gelişmeleri etkili oldu. Bu dönemde petrol, doğal gaz ve kömür fiyatlarındaki artışlarla birlikte uluslararası enerji fiyatları olumsuz bir görünüm kaydetti. Eşel mobil sistemi akaryakıt fiyatları üzerindeki baskıları sınırlasa da, yurt içi enerji fiyatları şebeke suyu ile kömür ve odun gibi katı yakıt fiyatları kaynaklı olarak arttı.
Yaz aylarında hızlanan gıda yıllık enflasyonu bu dönemde sınırlı bir oranda gerileyerek yüksek seviyesini korudu. Temel mal yıllık enflasyonu dayanıklı tüketim mallarında bir önceki yıldaki yüksek bazın da etkisiyle yavaşladı. Bu dönemde, hizmet enflasyonu süregelen açılma etkilerine de bağlı olarak yükselirken hizmet enflasyon görünümünde okul ve üniversitelerin açılmasına bağlı etkiler dikkat çekti.
Hizmet fiyat gelişmelerinin yansımasıyla B ve C göstergelerinde yıllık enflasyon artmış, göstergelerin yakın dönem eğilimlerinde yavaşlama kaydedilmekle birlikte yüksek seviyeler korundu.
Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 1,25 oranında yükselmiş ve yıllık enflasyon 0,33 puan artarak yüzde 19,58 oldu. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 0,17 ve 0,22 puan artarak yüzde 18,63 ve yüzde 16,98 olarak gerçekleşti.
Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre hizmet, enerji ve alkol tütün-altın gruplarının katkıları sırasıyla 0,30, 0,24, 0,01 puan artmış, temel mal ve gıda gruplarının katkıları sırasıyla 0,16 ve 0,06 puan azaldı.
Mevsimsellikten arındırılmış verilerle, üç aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin eğilimlerinde azalış izlendi. Bir önceki ayda vurgulandığı gibi kapanma ve açılma dönemleri yakın dönem enflasyon eğiliminde dalgalanmalara sebep olmaktadır. Bu dönemde, enflasyon eğilimi temel mal grubunda daha belirgin olmak üzere işlenmiş gıda ve temel mal gruplarında azalırken, hizmet grubunda artış gösterdi.
Hizmet fiyatları Eylül ayında yüzde 1,62 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 1,18 puan artarak yüzde 15,06 oldu. Yıllık enflasyon, haberleşme hizmetlerinde gerilerken, ulaştırma ve lokanta-otelde daha belirgin olmak üzere diğer alt gruplarda yükseldi.
Hizmet grubu yıllık enflasyonundaki yükselişte okul ve üniversitelerin açılmasıyla birlikte bağlantılı sektörlerde (üniversite harcı, yurt, servis ücreti vb.) gerçekleşen güçlü fiyat artışlarının etkisi belirleyici olmuş, eğitim sektöründe sona eren geçici KDV indirimleri söz konusu fiyat artışlarını daha belirgin hale getirdi.
Ulaştırma hizmetlerinde fiyatlar yüzde 2,80 oranında artarken, servis ücretlerindeki yükselişe bağlı olarak otobüs ile şehir içi yolcu taşımacılığı kalemindeki artış öne çıktı. Lokanta-otel alt grubunda, yemek hizmetleri fiyatlarındaki yüksek aylık artışlar Eylül ayında da (yüzde 2,03) devam ederken, konaklama hizmetleri fiyatlarındaki yükselişte yurt ücretlerindeki artış etkili oldu. Bu gelişmelerle, lokanta-otel alt grubunda yıllık enflasyon yüzde 23,27’ye ulaştı. Son dönemde aylık artışları hızlanan kirada Eylül ayında da benzer bir eğilim hâkim olmuş (yüzde 1,29), yıllık enflasyon yüzde 10,85’e yükseldi. Diğer hizmetler alt grubunda ise üniversite eğitimi ile birlikte kreş ve gündüz bakımevi ücretlerindeki artışa bağlı olarak sosyal hizmetler kalemleri öne çıktı.
Temel mal yıllık enflasyonu Eylül ayında 0,90 puan gerileyerek yüzde 19,38 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal ile giyim ve ayakkabı gruplarında gerilerken, diğer temel mallarda yatay bir seyir izledi. Dayanıklı mal fiyatları Eylül ayında yüzde 1,96 artmış, bu gelişmede indirim kampanyalarının sonlandığı mobilya grubunun fiyat artışı (yüzde 8,24) öne çıktı.
Beyaz eşya fiyatlarındaki aylık artış eğilimi sürerken, otomobil fiyatları ılımlı bir görünüm sergiledi. Bu gelişmelerle, dayanıklı mal grubu yıllık enflasyonu bir önceki yıldaki yüksek bazın da etkisiyle 2,09 puan azalarak yüzde 22,12’ye geriledi. Giyim ve ayakkabı grubunda fiyatlar Eylül ayında yataya yakın (yüzde -0,22) seyretmiş ve yıllık enflasyon sınırlı bir düşüşle yüzde 7,11 oldu.
Enerji fiyatları Eylül ayında yüzde 2,20 oranında arttı. Bu dönemde uluslararası enerji fiyatları petrol, doğalgaz ve kömür fiyatları öncülüğünde kayda değer bir yükseliş gösterdi. Yurt içinde ise şebeke suyu (yüzde 5,19) ve odun, kömür gibi katı yakıt (yüzde 13,00) fiyatlarındaki artışlar öne çıkarken, akaryakıt fiyatları ÖTV miktarı sıfırlanan LPG fiyatlarındaki artışın etkisiyle yüzde 0,60 oranında yükseldi. Bu dönemde tüp gaz fiyatlarında da bir miktar artış izlenirken, eşel mobil sistemi enerji fiyatları üzerindeki baskıları hafifleterek tüketici enflasyonunu sınırlamaya devam etti. Bu gelişmelerle yıllık enerji enflasyonu Eylül ayında 2,05 puan yükselerek yüzde 22,77 oldu.
Gıda ve alkolsüz içecek yıllık enflasyonu 0,21 puan düşerek yüzde 28,79 oldu. Yıllık enflasyon işlenmemiş gıda grubunda sınırlı bir miktar gerileyerek yüzde 32,06 olurken, işlenmiş gıda grubunda yüzde 25,79 ile yataya yakın seyretti. İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler taze meyve ve sebze fiyatlarında Eylül ayında son iki aydır gözlenen yüksek artışlar sonrası bir miktar düzeltmeye (yüzde -4,06) işaret etmiş, grup yıllık enflasyonu yüzde 33,41’e geriledi.
Bu dönemde, diğer işlenmemiş gıda grubunda yumurta fiyatlarında yüksek artışın devam ettiği izlenirken, tarımsal kuraklıktan olumsuz etkilenen bakliyat fiyatlarındaki yükseliş de dikkat çekti. Aylık fiyat artışı bir miktar yavaşlayarak yüzde 1,46 olarak gerçekleşen işlenmiş gıda grubunda ekmek-tahıllar, alkolsüz içecekler ile uluslararası fiyatı artış kaydeden kahve öne çıkan alt kalemler oldu. Bu gelişmelerle taze meyve-sebze dışı gıda grubunda yıllık enflasyon yüzde 27,88 seviyesine yükseldi.
Yİ-ÜFE
Yurt içi üretici fiyatları Eylül ayında yüzde 1,55 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 1,56 puan azalarak yüzde 43,96 olarak gerçekleşti. Üretici fiyatlarındaki bu gelişmede süregelen dış fiyat baskıları, arz kısıtları ve enerji fiyatları belirleyici olmaya devam etti. Öte yandan, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bu dönemde geriledi.
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, enerji yıllık enflasyonundaki artış ön plana çıktı. Aylık bazda fiyat artışları alt gruplar geneline yayılırken, en belirgin artış yüzde 2,73 ile dayanıklı tüketim malları imalatında gerçekleşti. Eylül ayında dayanıklı tüketim malları grubu fiyatlarında meydana gelen artışta mobilya, ev aletleri ve tüketici elektroniği etkili olurken, dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte meyve-sebze, süt ve diğer gıda ürünleri ile bazı tekstil ve giyim ürünleri öne çıkmaktadır.
Sermaye malı grubundaki yüzde 1,98’lik artışta metal ile bağlantılı ürünler, motorlu kara taşıtları ile bunların parça ve aksesuarları ve makinelerin etkisi hissedildi. Enerji grubu fiyatları ise rafine edilmiş petrol ürünleri, elektrik, su ve kömür fiyatları öncülüğünde yükseldi.
Ara malları grubundaki artışta demir-çelik ve ferro alaşımlar, tahıl ürünleri, kağıt ürünleri ve inşaatla bağlantılı kalemlerdeki fiyat artışları dikkat çekti. Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı baskılar etkisini sürdürdü.