Ekin Hazal DOĞRUYUSEVER/ Stresli ve hızlı yaşam koşullarının dünya çağında yaygınlaşması, tükenmişlik sendromunu da beraberinde getirdi. Tükenmişlik sendromunun, adeta çağın sorunu olduğunu söyleyen Yaşam Koçu Ümit Birsen, sorularımızı yanıtladı…
- Öncelikle, sizi daha yakından tanıyabilir miyiz?
-Ben Ümit Birsen, yıllardır kurumsal bir firmada çalışıyorum. Yasam koçluğuyla birlikte, film ve dizilerde seslendirmeler yapıyorum. Yıllar geçtikçe kendi içimdeki gücü ve yetenekleri fark etmemle birlikte, kendime yatırım yapmam bir oldu. Bunlardan en önemlilerinden biri, yasam koçluğu eğitimi almam oldu. Yaşam koçluğu bir bilim dalı olmaktan ziyade bir disiplin ve uygulama. Bir yaşam koçunda olması gereken en temel özelliklerin başında, iyi bir dinleyici olması ve etkin sorular sorması geliyor. Yıllardır kurumsal firmalarda çalışmamın avantajından faydalanıyor ve seans yaptığım danışanlarımı da bu konuda çok iyi anlıyorum.
“Hiçbir şey yapmadan durma ve insanlardan kaçma isteği oluşuyor”
-Tükenmișlik Sendromu nedir? Özellikle, tipik belirtileri nelerdir?
-Takdir edersiniz ki günümüz dünyasının trend kelimesi stres. Stres, gerçekten de artık her şeyin başı ve bununla mücadele etmek için her birimiz çok büyük paralar harcıyor ve çok uzun vakitler geçiriyoruz. Stres, ciddi derecede fiziksel, zihinsel ve duygusal tükenmeye yol açıyor. Bunun sonucunda tarif edilen şey de aslında tükenmişlik sendromu olarak karşımıza çıkıyor.
Bu sendroma yakalanan insanlar, genelde kendilerini yok sayıyor, hayatla hiçbir bağları kalmamış gibi hissediyorlar. Genellikle, her şeye karamsar bakıyor ve geleceğiyle ilgili en ufak bir umut belirtisi hissetmiyorlar. Bazen sürekli bir eylemsizlik, sabahları yataktan dahi kalkmama isteği, kendini eve kapatıp saatlerce hiçbir şey yapmadan durma ve insanlardan kaçma gibi belirtiler görülebiliyor.
“İş hayatında hız baskısı, sendromu tetikliyor”
- Tükenmișlik Sendromu kavramı son birkaç senedir hayatımızda. Sizce bunun nedenleri neler olabilir? Gözlemlerinize göre, en çok hangi meslek grubunda görülüyor?
-Az önce de belirttiğimiz gibi, en temel nedeni tabii ki de stres. Bunun en çok görüldüğü yerler de genellikle, iletişimin yoğun olduğu alanlar yani iş hayatlarımız. Günümüz dünyasında iş hayatlarımız çok istemkâr ve bir görevi hızlı bir şekilde yerine getirmemiz bekleniyor. Bu sorumlulukların bir an önce yerine getirilmesi, müşteri memnuniyetinin en üst düzeyde karşılanma talebi, size bu görevi veren yöneticilerin çalışan üzerinde yaptığı yüksek baskı ve aciliyet duygusu insanları belli bir süre sonra yavaş yavaş bitirmeye başlıyor ve insan böylece, zamanla tükenmeye başlıyor. Tükenmişlik sendromu için kişinin işini sevip sevmemesi tek başına bir kriter değildir, öyle ki işine yüksek bir sevgiyle bağlı olan kişiler yukarıda sayılan durumları yaşadıklarında hayal kırıklığı ile birlikte kendilerini tükenmiş bulabilirler. Hemen hemen tüm sektörlerde, bu sendromla karşılaşılabiliyor. Hız baskısı bunun en temel sebebi. Bir başka önemli faktör kişilerin iş yaşamında aldıkları desteğin varlığıdır. Bu destek çok farklı şekillerde olabilir. İş ortamında açık iletişimin varlığı, iş ve duygusal yükün paylaşılabilmesi, yapılan işten alınan sonuçların görülmesi gibi faktörler tükenmişliğe karşı koruyucu olabilir. Benzer biçimde çalışanların faydalanabilecekleri hizmet içi eğitimler, psikolojik destek ve takım çalışmasına dair güçlendirici profesyonel psikolojik hizmetlerin varlığı hem koruyucu hem de başlayan bir tükenmişliğin erken fark edilmesi için önemlidir.
- Size göre Tükenmișlik Sendromuna en iyi gelen șey nedir? Kendi kabuğuna çekilip biraz kendi içini dinlemek mi yoksa hayatın içine karıșmak mı?
-Bence ilk önce, her şeyde olduğu gibi geri durup, durumu kabullenmek gerekiyor. Ben bu tür durumlarda, insanlara uzman bir isimden yardım almalarını ve ikinci olarak, kendi kendilerine koçluk yapmalarını tavsiye ediyorum. Bunun basit yöntemi de sorunun olduğu durumla ilgili kişinin kendisine açık uçlu sorular sorması. Ben nasıl bir durum yaşıyorum? Yaşadığım durumu dışarıdan birine nasıl tarif ederim? Bu durumun bende oluşturduğu hisler tam olarak neler? Geçmişte buna benzer şeyler yaşadığımda bu durumlarla nasıl baş ettim? Kimler bana bu konuda destek olabilir? 2 yıl sonrasına gitsem ve şu anki durumumu görsem kendime neler tavsiye ederdim? Bu soruların sayısı artırılabilir. Sadece kendinize neden sorusunu sormayınız. Neden sorusunun cevabını bilseydiniz, bu durumu zaten yaşıyor olmazdınız.
Bunlara ek olarak; kişilerin kendilerine zaman ayırabilmesi, gün içinde yaşanan stresi yönetebilmek adına iş yerinde küçük molalara ve rutinlere sahip olmaları, iş dışında hobi edinmeleri, spor yapmaları oldukça faydalı olabilir. Uzman desteği, eğer kişi durumu anlamlandırmak da zorlanıyorsa öncelikle ne yaşandığını belirlemekle başlar. Daha sonra, bu durumun sebepleri, kişinin iş ve günlük hayatında yarattığı olumsuz etkiler ele alınır. Kaynağın belirlenmesinin ardından çeşitli düzenlemeler yapılabilir. Bunlar hem duygusal ve düşünsel alanda hem de davranışsal açıdan bütüncül olarak ele alındığında kişi tükenmişliğin gerilediğini fark edebilir.
Unutmayalım psikolojik sağlığımızın bir bedeli yok. Bedenimizin hastalandığı gibi ruhumuzun, psikolojimizin de hastalandığını ve iyileşmesi için tedaviye ihtiyacımız olduğunu kabul edelim.
-Mental sağlığımızın ‘iyi olma hali’ açısından ne gibi tavsiyelerde bulunursunuz?
-Yukarıda bahsettiklerime özet olarak kendimize, mental sağlığımıza vakit ayıralım, onu arka plana atmayalım. Kendimize ayırdığımız vakit, bizi ayakta tutan en güçlü şeylerden biridir… Burada önemli olan konulardan bir tanesi yasadığımız şeyin bir utanç kaynağı olmadığı, bunu dünyada şimdiye kadar milyonlarca insanın yaşadığı ve yaşamaya devam edeceği gerçeğini kabul etmeliyiz. Nasıl bedenimizde bir rahatsızlığı tedavi ettirmediğimizde zincirleme birçok yeni hastalığa yol açıyorsa, ruhsal sağlımızı da tedavi ettirmediğimizde birçok yeni sorunlara neden olacağını unutmamamız gerekiyor. Hayat, uzun bir döngü ve hiç bitmeyen bir okul. Her açıdan yeni bir şey ögreniyoruz. Böyle durumlarda açık iletişim kurmanızı, sevdiklerinizle, dostlarınızla daha fazla vakit geçirmenizi ve profesyonel bir destek almanızı öneriyorum.
-Son olarak benim sormayı unuttuğum sizin eklemek istediğiniz herhangi bir șey var mıdır?
-Hayat birçok acıyı yasayacağımız kadar uzun ve acıları yıllarca yasayamayacağımız kadar kısa. Yaşanan her soruna yıllar sonra gülerek veya tebessümle bakacağımızı her şeyin geçici olduğunu asla unutmayalım. Her zaman kendinize bu dünyanın güzelliklerini ben de hak ediyorum demeye çalışın. Sevgiyle kalın…
